HAMULE SENEDİ NEDİR?
Hamule Senedi Nedir?
Hamule Senedi, Tren ile taşımacılıkta kullanılan taşıma belgesi olup “malların demiryolu ile taşınmasına ilişkin uluslararası anlaşma” (Convention Internationale Concernantle Transports Des Marchandises Par Chemins De Fer) – kısa adı CIM – anlaşmasına tabi olarak düzenlenir.
Hamule senedi tren yolu ile taşınan her türlü malın bu yol ile taşınması ile alakalı olarak düzenlenen uluslararası bir antlaşma olarak bilinmektedir. CIM olarak bilinen sözleşmelerde yer alan hamule senedi, taşınacak veya taşınan malların mülkiyetini temsil etmemektedir. Bundan dolayı ciro edilmesi söz konusu olamaz.
- Hamule Senedi Nedir? Lojistik Bağlamda Ne Anlama Gelir?
Demiryolu ile yapılan taşımada malın cins ve miktarını, ambalajın şekil ve özelliğini, gönderen ve gönderilenin isim ve adresini, nakliye ücretini, bunun ödenmiş olup olmadığını, kararlaştırılmış diğer konuları gösteren ve eşya gönderen ile demiryolu işletmesi arasında imzalanan bir nakliye sözleşmesidir.
Demiryolu idaresince belgenin gönderene verilişi sadece malın bir vagonu doldurması (Full Load) durumu ile kısıtlıdır. Aksi halde, yanı bir gönderene ait malın vagon doldurmaması (Less Than Full Load) durumunda demiryolu idaresi hamule senedi vermez. Bu gibi hallerde malın bir taşıma komisyoncusuna teslim edilerek ondan nakliyeci makbuzu alınması gerekir. Komisyoncular aynı yöne mal gönderen satıcılardan teslim aldıkları malları gruplandırarak vagonları doldururlar ve demiryolu idarecilerinden kendi adlarına hamule senedi alırlar.
Dolu vagon karşılığında demiryolu idaresinin verdiği belge hamule senedinin ikinci nüshasıdır. Birinci nüsha (asıl) mallarla birlikte gönderilir. Mallar, alıcısına, müracaatında ve hüviyet ibrazı karşılığında hamule senedi aranmaksızın teslim edilebilir. Bu nedenle kredili işlemlerde hamule senedinde alıcı olarak bankanın kayıtlı olmasının önemi vardır.
- Hamule Senedinde Sınırlama Nedir?
Demiryolu idare kurumu tarafından malların yüklenmesinde verilen sınırlama bir vagonun dolumudur. Yani sınır, bir vagon dolumudur. Yukarıda belirttiğimiz gibi bunun aksi durumunda, gönderene ait malların vagon doldurmaması durumda hamule senedi verilmez. Bu durumlarda izlenmesi gereken yol malın taşıma komisyoncusu olarak görev yapan birisine teslim edilmesi ve bu kişiden nakliyeci makbuzu adı verilen bir belge almasıdır. Komisyoncular ise aynı tarafa mallar gönderen satıcılardan aldıkları bu malları önce gruplandırır daha sonra da vagonları doldururlar. Daha sonra da bu şekilde devam eden silsile sonucunda demiryolu idarecileri tarafından kendi adlarına alacakları hamule senedi denilen senedi alacaklardır.
- Vagon Dolumu Ardından Verilen Belgeler
Vagon dolumu ardından bunun karşılığında verilen belge hamule senedinin ikinci nüshası olmaktadır. Asıl nüsha mallar ile birlikte gönderilen nüshadır. Mallar alıcısına belli şartlarda hamule senedi aranmadan teslim edilebilir. Alıcı, malları almak için müracaatında ve hüviyet ibrazı karşılığında bu senet olmadan malını alabilir. Bu sebepten dolayı kredili işlemler olduğu zaman hamule senedinde alıcı tarafında banka olması önemli hale gelmektedir.
- Hamule, aslen Arapça bir kelime olup, “yük” manasına gelmektedir.
Kelime anlamına ve kullanıldığı amaca göre hamule senedine nakliye veya taşıma senedi de denmektedir. Malı gönderenle nakleden arasında, malın ne şekilde nakledileceğine, teslim ve tesellümüne mahsus esasları kapsayan senettir. Trenle yapılan taşımacılıkta kullanılan makbuz niteliğindeki belgedir. Kıymetli evrak özelliğine sahip değildir.
- Hamule senedi “nama” düzenlenir, emre yazılı hamule senetleri düzenlenemez.
Bu senet, demiryolu idaresi tarafından 6 nüsha olarak doldurulur. Bu senedin 4. nüshasının adı “Hamule Senedi Duplikatası”dır. Bu nüsha malın mülkiyetini temsil eder ve malların demiryolu idaresine teslim edildiğini gösteren bir “alındı” niteliği taşır. Varış istasyonunda malların alıcısı kimliğini ispat etmek suretiyle malları çekebilir, bu noktada ayrıca hamule senedini ibraz etmesi zorunlu değildir. Bu yolla gönderilen mallar için banka tarafından garanti verilmesi istendiğinde, hamule senedi duplikatasının bankaya teslim edilmesi ve malların banka namına gönderilmiş olması gerekmektedir. Malların demiryolu ile taşınmasına ilişkin kurallar, kısa adı “CIM” olan 1970 tarihli ve Türkiye’nin de dâhil olduğu “Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Anlaşması” ile düzenlenmiştir.
Av. A. Vahit KAYA, LLM- MBA
Kaya Partner Hukuki Danışmanlık
Lawyers – Rechtsberatung
Kadıköy – İstanbul
www.kayapartner.com info@kayapartner.com