CMR (TAŞIYICININ YURT DIŞI SORUMLULUĞU) SİGORTASI VE UYGULAMA ALANLARI

Anasayfa » CMR (TAŞIYICININ YURT DIŞI SORUMLULUĞU) SİGORTASI VE UYGULAMA ALANLARI

CMR (TAŞIYICININ YURT DIŞI SORUMLULUĞU) SİGORTASI VE UYGULAMA ALANLARI

CMR (Taşıyıcının Yurt Dışı Sorumluluğu) Sigortası Nedir?

Uluslararası karayolu taşımacılığı yapan nakliyat firmalarının yaptıkları taşımalar ile ilgili olarak, taşıyıcının yük sahibine olan sorumluluğunun sınır ve çerçevesini çizen uluslararası bir anlaşma olan CMR sözleşmesinden –  CMR Konvansiyonu’ndan-  (Convention On The Contract For The International Carriage Of Goods By Road)  kaynaklanan hukuki sorumluluklarını, poliçede belirtilen şart ve limitler ile teminat altına alır. Başka bir tanımla CMR (Convention Marchandise Routier) belgesi, uluslararası kara yolu taşımacılığında tır-kamyonla yapılan taşımalarda uluslararası CMR Anlaşması gereğince düzenlenen, koşulları standardize ederek taşıyıcının sorumluluklarını belirleyen mal taşıma belgesidir.

CMR Sözleşmesi; Türkiye’nin de taraf olduğu ve bu sözleşmeye imza atmış herhangi bir ülkeden ya da ülkeye karayolu ile yapılan ticari mal taşımalarında taşıyıcının yük sahibine olan sorumluluğunun sınır ve çerçevesini çizen uluslararası anlaşmadır. Bu konvansiyona göre uluslararası karayolu nakliyecileri, CMR Konvansiyonu bakımından istihdam ettikleri kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetinden faydalandıkları aracıların görevlerini yerine getirirken işlemiş oldukları kusurlardan sorumludurlar. Bu sorumluluk taşıyıcının malları taşınmak üzere teslim aldığı anda başlar ve varma yerindeki alıcıya teslime kadar devam eder.

CMR Sigortası taşınan malın sigortası olmayıp, sadece taşıyıcının CMR Konvansiyonu’na göre kusurlu olduğu durumlarda, konvansiyonun belirlemiş olduğu sorumluluk sınırları çerçevesinde doğacak sorumluluğu teminat altına alır.

CMR Sigortası için hangi şartların sağlanmış olması gerekmektedir?

1- Karayolu ile taşıma olmalıdır.

2- Yükleme ve istifleme iki ayrı ülkede olmalıdır.

3- CMR ye taraf en az bir ülkenin olduğu, uluslararası bir taşıma olmalıdır.

4- Taşınan şey eşya olmalıdır.

5- Eşya taşıma sözleşmesinden kaynaklanan bir borç / alacak ilişkisi olmalıdır.

CMR Sigortası’nın Özellikleri;         

Taşıyıcı Mali Mesuliyet Sigortası türlerinden biridir. Uluslararası karayolu taşımacılığı yapan nakliyat firmalarının yaptıkları taşımalar ile ilgili olarak CMR sözleşmesinden kaynaklanan hukuki sorumluluklarını, poliçede belirtilen şart ve limitler ile teminat altına alır. Taşıma işini üstlenen taşıyıcıların, karayolu ile gerçekleştirdikleri nakliyeyi, anlaşma imzalayan ülkelerden birine veya birinden yapmış olmaları gerekir. Taşıyıcının mal sahibine ve üçüncü kişilere olan sorumluluğu son derece geniştir. Mallar hasarsız olarak teslim alınmış olsa dahi, tesliminden sonra meydana gelecek ziyan ve hasarlardan taşıyıcı sorumludur. Sigortacı bu sorumluluğu üstlenir.

Çoğu zaman CMR Sigortası taşınan malı değil, taşıyıcının taşıdığı mallara ilişkin hukuki sorumluluklarını teminat altına aldığından mal sigortası ile birbirine karıştırılmaktadır. Malın sahibi tarafından yaptırılan mal sigortası mevcut ise (mal vaki bir hasar durumunda) malın sigortacısı hasarı tazmin etmektedir. Ancak bu hasarın, mallar nakliyecinin emanetinde iken vuku bulduğu saptandığında, mal sigortacısı nakliyeciye karşı rücu hakkını kullanabilmektedir. Mal sigortası olmayan veya hasarın mevcut mal sigorta poliçesi teminatına girmediği hallerde ise mal sahibi nakliyeciden bu hasarı tazmin etmesini talep etmektedir.

 

Mal sigortalarında primi mal sahibi öderken, CMR Sigortası’nda primi nakliyeci ödemektedir. Sigorta fiyatı, nakliyecinin yıllık brüt navlun kazancının bir yüzdesi ile ifade edilmekte olup, bu yüzdenin yıllık navluna uygulanması ile bulunan prim, sigortacı ile nakliyeci arasında tespit edilen ve poliçede öngörülen şekilde tahsil edilmektedir.

 

Taşıyıcının sorumluluğu (CMR) Sigortası, yalnız sigortalının kendi taşıma senetleri ve araçları ile yaptığı taşımaları değil, aynı zamanda kendi hamule senetleri ile başka nakliye firmaları vasıtasıyla veya bu firmalardan kiraladığı araçlarla yaptığı taşımaları da teminat altına almaktadır. Taşımacılığın hangi belgeler çerçevesinde ve düzende yapılacağı, sorumlulukların neler olduğu, sorumsuzluk hali gibi konular CMR konvansiyonunun içeriğini oluşturur. Ayrıca konvansiyon dava şartlarını, seklini, tazminatın limitini, faiz hadlerini vs. hususları da açıklamıştır.

 

CMR Konvansiyonu’nun en önemli özelliği taşımacının ödeyeceği tazminatı limitlemiş olmasıdır. Konvansiyon uyarınca taşımacının ödeyeceği tazminat kilogram başına 8.33 SDR (Special Oravving Right – Özel Çekme Hakkı) ile sınırlıdır. Bu özelliğiyle örnek olarak Türk Ticaret Hukuk’undan (TTK) tamamen ayrılır. ( TTK her şartta sınırsız tazminat ödemesini öngörür.)

 

CMR Sigortası ise bir sorumluluk sigortasıdır. Karayolu ile uluslararası eşya taşımacılığı yapan şirketlerin sorumluluk sigortasıdır. Bu şirketlerin mal sahiplerine, ilgililerine veya diğer taşımacılara karşı olan eşyaya ilişkin, eşyadan kaynaklanan sorumlulukları sigortalanmıştır. Sorumluluğun tanımlanacağı saha, hukuki kriter CMR Konvansiyonu hükümleridir.

Bu sigortada esas alınan unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

 

– Karayolu ile taşıma olmalıdır.

– Yükleme ve istifleme iki ayrı ülkede olmalıdır.

– CMR’a taraf en az bir ülkenin olduğu, uluslararası bir taşıma olmalıdır.

– Taşınan şey eşya olmalıdır.

– Eşya taşıma sözleşmesinden kaynaklanan bir borç / alacak ilişkisi olmalıdır.

 

Bu ve buna benzer unsurlar bir araya geldiğinde CMR konvansiyonu ve sigortası ortaya çıkar. Sigortacıların sigortaladığı riskin ne olduğu sorusuna gelince, sigortacı CMR konvansiyonu hükümlerinin sigortalısı taşımacıya yükleyeceği sorumlulukları yine bu konvansiyon şartları içerisinde savunmayı ve/veya tazmin etmeyi öngörmüştür.

Poliçeyi iki şekilde değerlendirilmekte zorunluluk vardır:

1- CMR konvansiyon hükümlerinin taşımacıya yüklemiş olduğu sorumluluklar.

2- Sigortacının poliçesinde yazmış olduğu özel-genel şartlar çerçevesinde bu sorumluluğu ne kadar üstlendiği sorumluluklar

 

Açıkça belirtmek gerekir ki CMR poliçesi, sigortacılar her türlü talebi tazmin etmezler, sigortacılar kendi çıkarlarına teminatlarını daraltma yoluna gidebilirler. Sigortacıların teminat vermek istedikleri halde yasanın engellediği durumlarda olabilir. Örnek olarak; Yasalar suça teşvik edici, suçu ödüllendirici teminatlar verilmesini engeller. Hiç bir istisna uygulamadığını kabul ederek bir sigortacının CMR poliçesinde ödemeyi taahhüt etmiş olabileceği tazminat nedenleri aşağıdaki gibidir;

 

– Mal bedeli

– Navlun

– Vergi, resim, harçlar, diğer masraflar,

– Dolaylı kayıplar

 

Birde sigortalının herhangi bir kayıp, hasar gecikme velhasıl olay nedeni ile yapacağı harcamalar olacaktır. Yine bunlar sigortacılar tarafından ödenebilir talepler olarak değerlendirilmiş ve poliçeye yazılmış olmalıdır. Örnek:

 

– Kurtarma masrafları,

– Yeniden nakliye giderleri

– Savunma masrafları

Sorumluluk poliçeleri (pasif sigortalar) primi hemen ödenen sonucu ise aktif poliçelere nazaran (kasko, yangın, sağlık gibi) çok daha uzun süreler sonucunda alınan maalesef birçok olayda fayda üreteceği beklenirken zarar görülebilen poliçelerdendir. (Sigortacının uyguladığı istisnalar nedeniyle)           Bilindiği gibi 90’lı yılların başlarında ülkemiz bir RO-RO’laşma süreci yaşamıştır. Bu süreç karayolu taşımacısını deniz yolunu yoğun olarak kullanır hale getirmiştir.

 

CMR Konvansiyonu karayolu taşımasını esas aldığına göre deniz yolu taşımacılığı sırasında konvansiyonun çözümü nedir?

Konvansiyonun 2. Maddesi bu konuya açıklık getirmiştir. Eşya araçtan boşaltılmadığı sürece denizyolu veya demiryolu (veya diğer) ile yapılan taşımalarda konvansiyon hükümleri uygulanabilecektir. Bazı durumlarda ise hangi taşıma türü (deniz, demiryolu gibi) sırasında olay meydana gelmişse o alandaki hukuk uygulanabilmektedir. Bu tür bir farklı uygulama kimi zaman taşımacının / sigortalının hukuki sorumluluklarını değiştirmekte ve ağırlaştırabilmektedir. Bu nedenlere de bağlı olarak sigortacıların bu gibi olaylara karşı teminat verip vermedikleri incelenmeli, poliçede genel avarya teminatı olup olmadığına bakılmalıdır.

Birden fazla Taşıyıcı Varsa CMR Hükümleri Uygulanır mı?

 

Konvansiyonun olduğu gibi, sigorta poliçesinin de özel olarak ele aldığı konulardan biri birden fazla taşımacının görev aldığı, yani alt taşımacıların (veya üst-organizatör) olduğu taşımalarda uygulanacak hükümler v e teminatlardır. Pratikte hemen bütün ülke kanunları taşımayı organize edenlerinde olaydan sorumluluk taşıyanlar kadar sorumlulukları olduğunu öngörmektedir. Bu öngörü açıkça her taşımacının birbirinin kusurundan kendi kusuru gibi sorumlu olmasını sağlamaktadır. Tabi bu durumda taşımacıların birbirlerinin organizasyonunu tanıması, güvenmesi gerekecektir.

Sigortacılar müdebbir, dikkatli, titiz bir tacir sıfatı ile sigortalının her çalışanı ve çalıştırdıklarını denetlemesini talep etmekte ve istisnalar koyabilmektedirler. Taşımacıların birbirlerine, daha doğrusu olayda kusuru olan taşımacıya rücu etme hakları vardır. Sigortacılar da bu hakkı kullanmaktadırlar. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus; hiçbir taşımacının bir diğerinin sorumluluğunu üstlenecek düzeyde özel anlaşmalar yapmaması ve kabullerde bulunmamasıdır. Hasar, kayıp ve gecikme, konvansiyon ve sigortanın doğal olarak en önemi konularını oluşturur. CMR konvansiyonu hasar, kayıp ve gecikmeden bahseder ancak; ıslanmadan, yangından, trafik kazasından bahsetmez. Yasaların tanımı spesifik olaylara değil sonuçlara yöneliktir.

 

Hasar – kayıp – gecikme, sigorta poliçelerinde, konvansiyon hükümlerinin tam tersine neden -sonuç ilişkisi içinde ele alınmıştır. Bir örnek olarak “eğer ıslanma tentenin su geçirmezlik vasfını kaybetmesinden veya yırtılmasından meydana gelmiş ise sigortacının tazminat ödeme sorumluluğu yoktur” şeklindeki maddeler sigortacının kendi lehine geliştirdiği istisnalardandır.


CMR Konvansiyonuna Göre Taşımacının Ödeyeceği Tazminat Ne Kadardır?

Malların bedeli konvansiyonda malın çıkış noktası esas alınarak belirlenmektedir. Ticaret borsası, piyasa fiyatları, hiçbiri yoksa emsal malların bedeli değerlendirilmektedir. Taşımacının prensipte ödeyeceği bedel malın kıymetini aşmayacaktır. Yukarıda belirttiğimiz gibi CMR konvansiyonuna göre taşımacının ödeyeceği tazminat kilo başına 8.33 SDR ile sınırlıdır. Faiz de yıllık %5 ile sınırlanmıştır. Konvansiyon gibi sigortacılarda aynı prensipleri sıkı sıkıya takip etmektedirler.

CMR Konvansiyonu’nda Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre Var mı?

Konvansiyon hükümlerine göre kasıt veya eşdeğeri bir davranışla malların zarara uğratılması halinde taşımacı yasanın kendisine tanıdığı olumlu şartlardan faydalanamayacaktır. Örneğin tazminat ödeme limiti sınırsız hale gelecektir. Sigortacılar bu gibi olaylara karşı temkinli yaklaşmaktadır. Birçok poliçede ağır kusur -kasıt gibi konularda teminat yoktur.

Talepler 1 yıl içinde zaman aşımına uğramakla birlikte, kasıt- ağır ihmal gibi durumlarda bu süre daha da uzun olmaktadır. Çok üzerinde durulan bir konu; talepleri, davaları sigortacıların halletmesi, taşımacılara hiçbir sorumluluğun yüklenmemesi beklentisidir. Oysa bu tür bir beklenti maalesef çoğu kez yasal nedenlerle, sigorta hukuku gereği de yasal dayanaktan yoksudur. Taşımacı aleyhine yürütülecek bir yasal takibi – davayı (eğer sigortacı destek vermiyorsa ) kendi hukukçuları kanalı ile karşılayacaktır.

CMR konvansiyonunda Savunma ve Tazmin

 

Konvansiyon hükümlerine göre kasıt veya eşdeğeri bir davranışla malların zarara uğratılması halinde taşımacı yasanın kendisine tanıdığı olumlu şartlardan faydalanamayacaktır. Örneğin tazminat ödeme limiti sınırsız hale gelecektir. Sigortacılar bu gibi olaylara karşı temkinli yaklaşmaktadır. Birçok poliçede ağır kusur -kasıt gibi konularda teminat yoktur. CMR gibi sorumluluk sigortalarının birbirinden ayrılmayan iki fonksiyonudur. Kusur ve sorumluluk tanımlanmadan bir olayın tazmin edilmesi nerdeyse mümkünde değildir, gerekçe oluşmadığından karar da verilemez. Birçok olayda ise bu tanımlamaları yapmak zordur.

 

Örneğin; Kar yağışından dolayı yolların kapanması nedeni ile gecikme taşımacının kusurlu olduğu sonucunu doğurur mu?

Eğer meteoroloji raporu ve karayollarından yolların kapandığına dair bir belge alabiliyorsanız muhtemelen sorumluluktan kurtulursunuz. İşte bu ispat bir savunma gerektirir.

 

CMR poliçelerindeki savunma fonksiyonu ciddi bir husustur bu yönde yapılacak hazırlıklar, tespitleri talepleri reddetmeye değil, anlamaya hazırlık olarak kabul etmekte fayda vardır. Tazmin ise savunmanın başarısızlığı sonucu (doğal olarak) ortaya konulacak bir fonksiyondur. Her iki unsurun yaşandığı süreç içinde sigortacının ve sigortalının ORTAK ÇIKARLAR ADINA işbirliği, koordinasyonu önemlidir. CMR konvansiyonu ve direkt temel oluşturduğu CMR sigortası her an, her olayda birbirlerine referans alınarak incelenmesi gereken içeriklerdir. Diğer taşıma hukuku ve sigorta teminatları da aynı şekilde düşünülmelidir. Bu sürecin irdelenmesinde tarafsız ve profesyonel bakış açısı birçok olumsuzluğun baştan giderilmesine hizmet edecektir.


Hasar İhbarı Anında Gerekenler    

o Poliçe numarası.
o Hasar tarihi.
o Hasarın nerede meydana geldiği
o Hasarlı emtianın bulunduğu adres ve irtibat telefon numarası
o Tahmini hasar miktarı

Hasar Dosyası İçin Gereken Belgeler         

aUluslararası sevkiyat söz konusu olduğunda;
o Döviz karşılığı onaylı fatura,
o Gümrük giriş beyannamesi (ithalat halinde),
o Gümrük çıkış beyannamesi (İhracat halinde),
o Araç ruhsat fotokopileri,
o Tır Karnesi,
o Rezerv notlu hamule senedi/Gümrük tutanağı/Konşimento,
o Kaza Zaptı (trafik kazası varsa),
o Çeki listesi,
o Fotoğraf,
o Mal Sigortacısının Eksper Raporu
o Mal Sigortacısının hasarı ödediğini gösterir tazmin.
o Mal sahibinin, taşıyıcının kanuni sorumluluğu çerçevesinde hasardan sorumlu tutulduğunu belgeleyen fatura veya yazı,
o Mal sahibinin yaptırmış olduğu herhangi bir nakliyat emtia sigortası varsa poliçe kopyası, gereklidir.

b) Yurtiçi sevkiyat söz konusu olduğunda;

o Fatura,
o Sevk irsaliyesi,
o Tutanak,
o Fotoğraf,
o Mal sahibinin, taşıyıcının kanuni sorumluluğu çerçevesinde hasardan sorumlu tutulduğunu belgeleyen fatura veya yazı, gereklidir.

 

CMR Sigortası için hangi şartların sağlanmış olması gerekmektedir?

1- Karayolu ile taşıma olmalıdır.

2- Yükleme ve istifleme iki ayrı ülkede olmalıdır.

3- CMR ye taraf en az bir ülkenin olduğu, uluslararası bir taşıma olmalıdır.

4- Taşınan şey eşya olmalıdır.

5- Eşya taşıma sözleşmesinden kaynaklanan bir borç / alacak ilişkisi olmalıdır.

 

UYGULAMA ALANI

MADDE 1       

(1) Bu sözleşme, sözleşmede belirtildiği gibi yükleme yeri ve teslim için belirlenen yerin en az biri akit ülke olan iki ayrı ülkede olması halinde, tarafların ikametgâhı ve milliyetine bakılmaksızın ücret karşılığında yüklerin taşıt ile karadan taşınmasına ait her mukaveleye uygulanacaktır.

(2) Bu sözleşmenin uygulanması bakımından “taşıt” sözcüğü 19 Eylül 1949 tarihli karayolu trafiği anlaşmasının 4`ncü maddesinde tanımlandığı gibi motorlu taşıtlar dizi halinde taşıtlar, römorklar ve yarı römorklar anlamına gelir.

(3) Bu sözleşme taşımanın devletler veya kamu kurum veya kuruluşları tarafından yapıldığı hallerde de uygulanacaktır.

(4) Bu sözleşme aşağıdaki durumlarda uygulanmayacaktır.

  1. a) Uluslararası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalarda 
  2. b) Cenaze taşımalarında
  3. c) Ev eşyası taşımalarında,

(5) Akit taraflar, iki veya birkaçı arasında yapacakları özel anlaşmalarla bu sözleşme hükümlerini değiştirmemeyi kabul ederler. Ancak sözleşmeyi sınır trafiğine uygulamamak veya tamamen kendi ülkeleri içindeki taşıma etkinliklerinde yükler üzerinde hak iddia etmeye yarayan sevk mektubunun kullanılmasına izin vermek gibi durumlar bunun dışındadır.

MADDE 2

(1) Mal yüklü taşıt, 14 üncü madde hükümlerinin uygulandığı haller dışında yolun bir kısmında deniz, demiryolu, nehir, kanal veya havayoluyla yük boşaltılmadan taşındığı hallerinde de bu sözleşme tümü için uygulanır. Ancak diğer taşıtlarla yapılan taşımalarda ortaya çıkan kayıp, hasar veya gecikmelerin, karayolu taşımacısının bir fiil veya ihmalinden doğmayıp yüklerin diğer taşıtlarda taşınması sırasında ve nedeniyle oluşabileceği kanıtlanır ise, karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu sözleşmeye göre eğer söz konusu diğer taşıtlar ile yükün taşınması için yasal koşullara uygun olarak o taşıt taşıyıcısı ile gönderen arasında bir mukavele yapılmış sayılır ve o mukavele konulması gelenekleşmiş hükümlere göre tayin edilir. Ancak konulmuş bu gibi koşulların bulunmaması hallerinde karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu sözleşmeye göre tayin eldir. 

(2) Eğer karayolu taşımacısı diğer taşıtlar ile de taşıma yapıyor ise sorumluluğu bu maddenin 1 inci paragrafına göre tayin edilir. Ancak bu durumda karayolu ve diğer taşıtlar ile taşıma yapan kimse, iki ayrı kişi gibi işlem görür.

II. TAŞIMACININ SORUMLU OLDUĞU KİŞİLER

MADDE 3

Bu sözleşmenin uygulanması bakımından taşımacı çalıştırdığı kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetlerinden yararlandığı diğer kimselerin görevleri sırasında hareket ve ihmallerinden sanki bu hareket ve ihmalleri kendisi yapmış gibi sorumlu olacaktır.

III. BÖLÜM 

TAŞIMA MUKAVELESİNİN AKDEDİLMESİ VE UYGULANMASI
MADDE 4.

Taşıma mukavelesi bir sevk mektubunun düzenlenmesi ile gerçekleştirilir. Bu mektubun yokluğu usule aykırı oluşu veya kaybolması bu sözleşme hükümlerine tabi olacak olan taşıma mukavelesinin varlığı ve geçerliliğini etkilemez.

MADDE 5.

(1) Sevk mektubu üç nüsha halinde düzenlenerek gönderici ve taşımacı tarafından imzalanır. Sevk mektubunun düzenlendiği ülkedeki yasaları izin verdiği takdirde, bu imzalar matbaada basılabilir veya onların yerine gönderici ve taşımacının mühürleri kullanılabilir. Birinci suret göndericiye verilir. İkinci yükle beraber gider. Üçüncüsü ise taşımacı tarafından saklanır.

(2) Taşınacak yüklerin başka taşıtlara yüklenmesi gerektiği bunların ayrı çeşit yükler olduğu veya ayrı partilere bölünmesi durumunda gönderici veya taşımacı her çeşit ve parti yük için ayrı bir sevk mektubu isteme hakkına sahiptir.

MADDE 6.

(1) Sevk mektubu şu bilgileri içerecektir.

  1. a) Sevk mektubu tarihi ve düzenleme yeri 
  2. b) Göndericinin adı ve adresi
  3. c) Taşımacının isim ve adresi
  4. d) Yükün yükleme yeri, tarihi ve teslim için belirlenen yer,
  5. e) Yükün gönderildiği kişinin isim ve adresi
  6. f) Yükün özelliğinin tarifi, ambalaj şekli ve tehlikeli yükler söz konusu olduğunda bunların herkesçe anlaşılacak şekilde tarifi
  7. g) Kaç para olduğu ve bunların özel marka ve sayıları.
  8. h) Yükün brüt ağırlığı veya başka bir şekilde ifade edilmiş ise miktarı
  9. i) Taşıma ücretleri (Taşıma bedeli, ek giderler, gümrük resimleri ve mukavelenin akdinden teslime kadar yapılan ödemeler.)
  10. j) Gümrük ve diğer formaliteler için gerekli talimatlar
  11. k) Aksine olabilecek herhangi bir hükme bakılmaksızın taşımanın bu taşıma sözleşme hükümlerine tabi olduğunu bildirir not.

(2) Gerekli durumlarda sevk mektubu şu bilgileri de ayrıca içerecektir.

  1. a) Aktarmaya izin verilmediğini belirten not,
  2. b) Göndericinin ödemeyi kabul ettiği ödemeler.
  3. c) Yükün tesliminde yapılacak ödentilerin miktarı
  4. d) Yük değerinin beyanı ve tesliminde özel faizi temsil eden miktar
  5. e) Yükün sigorta edilmesine dair göndericinin alıcıya vereceği direktif.
  6. f) Taşımanın tamamlanması için anlaşmaya varılmış zaman süresi
  7. g) Taşımacıya verilen belgelerin listesi

(3) Taraflar, yarar gördükleri diğer hususları da sevk mektubuna yazabilirler.

MADDE 7.

(1) Gönderici, aşağıdaki hususların hatalı veya yetersiz oluşundan uğrayacağı zarar, hasar ve yaptığı ödemelerden sorumludur.

  1. a) Madde 6 paragraf 1; b),d),e),f),g),j) de belirtilen hususlar,
  2. b) Madde 6 paragraf 2,de belirtilen hususlar,
  3. c) Sevk mektubunun düzenlenmesini sağlamak veya daha başka hususların içine yazılması amacıyla göndericinin vereceği her türlü diğer hususlar ve talimatlar,

(2) Göndericinin talebi üzerine taşımacı bu maddenin 1 nci paragrafındaki hususları sevk mektubuna yazarsa, aksi kanıtlanmadıkça bunu gönderici adına yapmış sayılacaktır. 

(3) Sevk mektubu madde 6 paragraf 1 k da belirtilen beyanı içermez ise taşımacı bu ihmal yüzünden malın kullanma hakkına sahip kişinin bu ihmalden dolayı uğradığı zarar hasar ve yapıldığı ödemelerden sorumlu olacaktır.

MADDE 8.

(1) Yükü teslim aldığı sırada taşımacı şunları kontrol edecektir.

  1. a) Parça sayısı ve bunların üzerindeki marka ve numaralar bakımından sevk mektubundaki beyanların doğruluğu,
  2. b) Yükün ve bunların ambalajının görünürdeki durumu,

(2) Taşımacı bu maddenin 1 nci paragrafında belirtilen beyanları kontrol etmek için gerekli makul araçlardan yoksun ise sevk mektubuna çekincesini gerekçesi ile birlikte yazacaktır. Aynı şekilde yükün ve ambalajların görünürdeki durumu ile ilgili yazacağı çekincenin gerekçelerini de belirtecektir. Çekinceler, gönderici sevk mektubunda bu çekincelere bağlı kalacağını açıkça kabul etmiş olmadıkça göndericiyi bağlayıcı olmayacaktır. 

(3) Gönderici, yükün brüt ağırlığını veya bunların başka türlü ifade edilmiş miktarlarını kontrol etmesini taşımacıdan isteme hakkına sahiptir. Ayrıca parçaların kontrol edilmesini de isteyebilir. Taşımacı kontrol giderlerini isteme hakkına sahiptir. Kontrollerin sonuçları sevk mektubuna yazılır.

MADDE 9. 

(1) Sevk mektubu taşıma mukavelesinin akdine mukavelenin koşullarına ve yüklerin taşımacı tarafından kabulüne karine teşkil eder.

(2) Sevk mektubunda taşımacı tarafından beyan edilmiş çekince yok ise aksi kanıtlanmadıkça tesellümde yükün ve ambalajların iyi durumda olduğu sayılarının marka ve numaralarının sevk mektubunda yazılı olanlara uyduğu varsayılır.      


MADDE 10.

Gönderici kişilere malzemeye ve diğer yüklere gelecek zarar ziyan ve hasardan yükün kusurlu olarak ambalajlanmasından kaynaklanan masraflardan taşımacıya karşı sorumludur. Ancak yükün kabulünde kusur açık seçik ise ve taşımacı tarafından biliniyor ise bu hususta bir çekince beyanında bulunmamış ise bu hüküm geçersizdir.

MADDE 11.

(1) Malların tesliminden önce tamamlanması gereken gümrük ve diğer formalitelerine yerine getirilmesi için gönderici lüzumlu belgeleri sevk mektubunda iliştirecek yahut ta taşımacıya verecek ve talep ettiği diğer bilgileri kendisine sağlayacaktır.

(2) Taşımacı bu belgelerle verilen bilgilerin doğruluğunu ve yeterliliğini incelemek zorunda değildir. Gönderici bu gibi belgelerin bulunmaması yetersiz olması veya usule aykırı oluşundan doğacak zarar ziyan ve hasardan taşımacıya karşı sorumludur. Ancak taşımacının hatası veya ihmali görülen durumlar bu hükmün dışındadır.

(3) Sevk mektubunda belirtilen bu mektuba ekli veya kendilerine verilen belgelerin kaybından veya hatalı kullanılmasından doğacak sonuçlardan taşımacı, komisyoncu gibi aynı derecede sorumludur. Ancak taşımacının ödeyeceği tazminat yükün kaybolması halinde ödenecek tazminatı geçemez.

MADDE 12.

(1) Gönderici özellikle taşımayı durdurmasını teslimin yapılacağı yeri değiştirmesini ve ya sevk mektubunda gösterilen alıcıdan başkasına teslim etmesini istemek suretiyle yüke tasarruf etmek hakkına sahiptir.

(2) Sevk mektubunun ikinci nüshası alıcıya verildiği veya alıcı, madde 13 paragraf 1 ‘de belirlendiği gibi hakkını kullandığı zaman göndericinin tasarruf hakkı ortadan kalkar. O andan itibaren taşımacı alıcının emirlerine uyacaktır.

(3) Bununla beraber, gönderici tarafından sevk mektubuna o yolda bir not yazılmış ise, sevk mektubunun düzenlenmesinden sonra tasarruf hakkı alıcıya aittir

(4) Tasarruf hakkını kullandığı sırada alıcı yükün diğer bir kişiye teslimini emretmiş ise bu diğer kişi başka alıcılar gösterme hakkına sahip değildir.

(5) Tasarruf hakkını kullanma aşağıdaki koşullara bağlıdır.

  1. a) Gönderici veya bu maddenin 3ncü paragrafında öngörülen durumda bu hakkı kullanmak isteyen alıcı taşımacıya verilen yeni talimatın bulunduğu sevk mektubunu sunmalı ve bu talimatı yerine getirmenin gerektirdiği bütün masraf zarar ve ziyanı ödemelidir. 
  2. b) Bu talimatın yerine getirilmesi onları yerine getirecek kişinin eline geçtiği anda mümkün olmalı ve ne taşımacının normal işlerine engel olmalı ne de gönderilen diğer yüklerin gönderici veya alıcılarına zarar vermelidir.
  3. c) Bu talimat gönderilen yükün bölünmesine yol açmamalıdır.

(6) Bu maddenin 5 (b) paragrafında öngörülen hükümlerden dolayı taşımacı aldığı talimatı yerine getirmez ise bu talimatı kendine veren kişiye derhal bilgi verecektir.

(7) Bu maddede öngörülen koşullara göre verilen talimatı taşımacı yerine getirmemiş veyahut ta bunları sevk mektubunun birinci nüshasını istemeden yerine getirmiş ise bu olaydan oluşacak zarar ve ziyan için istekte bulunma hakkına sahip kişiye karşı sorumlu olur.

MADDE 13.

(1) Yükün teslim için belirtilen yere varışından sonra alıcı, makbuz karşılığında kendisine sevk mektubunun ikinci nüshasını ve yükü teslim etmesini istemek hakkına sahiptir. Yükün kaybolduğu saptanır veya 19 uncu maddede öngörülen zamanın bitiminden sonra ulaşmaz ise taşıma sözleşmesinden doğan hakları, alıcı kendi adına taşımacı ya karşı kullanmak hakkına sahiptir.

(2) Bu maddenin 1 inci paragrafında kendisine sağlanan haklardan yararlanan alıcı, sevk mektubundan doğan ödemeleri ödemekle yükümlüdür. Fakat bu konuda bir anlaşmazlık çıktığında taşımacı, alıcı tarafından teminat gösterilmedikçe yükü teslim etmek zorunda değildir.

MADDE 14.

(1) Yük teslim yerine varmadan önce mukaveleyi sevk mektubunda öngörülen koşullara göre uygulamak herhangi bir nedenle imkânsız hale gelirse, taşımacı 12nci madde gereğince, yüke tasarruf etme hakkına sahip olan kişiden talimat isteyecektir. 

(2) Bununla beraber koşullar yükün sevk mektubunda öngörülenlerden farklı bir şekilde taşınmasına olanak sağlıyor ise ve taşımacı 12nci madde hükümleri gereğince yüke tasarruf etme hakkına sahip kişiden uygun bir zaman içinde talimat alamamış ise, yüke tasarruf etme hakkına sahip kişinin yararlarına en uygun görülen önlemleri almakla yükümlüdür.

MADDE 15.

(1) Yükün teslim yerine varışından sonra koşullar bunların teslimine engellendiği hallerde taşımacı göndericiden talimat isteyecektir. Eğer alıcı yükü kabul etmezse, gönderici sevk mektubunun birinci nüshasını vermeden yük üzerinde tasarruf etme hakkına sahiptir.

(2) Alıcı yükü kabul etmemiş bile olsa taşımacıya göndericiden aksine talimat gelmedikçe bunların teslimini isteyebilir.

(3) Alıcı Madde 12 paragraf 3 gereğince haklarını kullanarak yükün başka bir kişiye teslimine dair emir verdikten sonra bunların teslimini engelleyici koşullar ortaya çıktığında, alıcı gönderici imiş ve diğer kişi alıcı imiş gibi bu maddenin 1 ve 2 nci paragrafları uygulanır.

MADDE 16.

(1) Taşımacı talimat istemiyle yaptığı ödemelerle bu talimatı yerine getirmenin gerektirdiği masrafları geri alma hakkına sahiptir. Ancak, bu masrafları taşımacının kendi kusur ve ihmali yüzünden yapılmamış olması gerekir.

(2) Madde 14 paragraf 1’de ve madde 15’de öngörülen durumlarda taşımacı yükü onları tasarruf etme hakkına sahip olan kişi hesabına derhal boşaltılabilir.

Bunun üzerine taşıma işi sona ermiş sayılır. Ondan sonra taşımacı malı bu hakka sahip kişi adına koruma altına alır.

Bununla beraber bunları üçüncü bir kişiye verebilir. Bu takdirde üçüncü kişinin seçiminde tedbirli davranmak dışında hiçbir sorumluluğu kalmaz. Sevk mektubuyla ilgili ödemelerin tahakkuku devam eder.

(3) Mal çabuk bozulan cinsten ise veya durumları öyle gerektiriyor ise yahut ta depolama ödemeleri malın değeri ile uyumlu değilse taşımacı yüke tasarruf etme hakkına sahip kişiden talimat beklemeden onları satabilir. Ayrıca makul bir süre bitiminde bu malları tasarruf etme hakkına sahip kişiden üstesinden gelebileceği aksine talimat almamış ise başka durumlarda da malın satışına kalkışabilir.

(4) Eğer mallar bu madde gereğince satılmış ise, satıştan elde edilen para yüke ait ödemeler çıktıktan sonra geriye kalan kısmı bunları tasarruf etme hakkına sahip kişiye verilir. Şayet bu ödemeler satıştan elde edilen paradan fazla ise taşımacı aradaki farkı tahsil etme hakkına sahiptir.

(5) Satış halinde takip edilecek usul, malların satıldığı yerin kanun ve geleneklerine göre saptanır.

TAŞIMACININ SORUMLULUĞU

MADDE 17.

(1) Taşımacı, yükü teslim aldığı andan, teslim edinceye kadar, bunların kısmen veya tamamen kaybından ve doğacak hasardan sorumludur.

(2) Eğer kayıp, hasar veya gecikme istek sahibinin hatası veya ihmalinden, taşımacının hatasından değil de, istek sahibinin verdiği talimattan, yüke has bir kusurdan yahut ta taşımacının önlemesine olanak bulunmayan durumlardan ileri gelmiş ise, taşımacı sorumlu tutulamaz.

(3) Taşımacı taşımayı yapmak için kullandığı kusurlu taşıtları, bu taşıtı kiraladığı kişinin veya vekilinin yahut ta çalışanlarının hata ve veya ihmallerinden dolayı sorumludur. 

(4) Madde 18 paragraf 2 ila 5’ e uygun olmak üzere kayıp veya hasar durumları aşağıda belirtilen koşullardan bir veya birkaçının doğal sonucu olan özel risklerden doğmuş ise, taşımacı sorumlu tutulamaz.

  1. a) Kullanılmasında anlaşmaya varılmış ve sevk mektubunda açıkça belirtilmiş olduğu üzere, madeni levha ile kullanılmış açık taşıtlar kullanılması.
  2. b) Ambalajlanmadıkları veya kötü ambalajlandıkları zaman, özellikleri gereği fire veren veya hasara uğrayan malların ambalajlanmaması veya hatalı ambalajlanmış olması,
  3. c) Yükün gönderici, alıcı veya bunlar adına hareket eden kişiler tarafından alınması, taşınması, yüklenmesi, yığılması veya boşaltılması,
  4. d) Özellikle kırılma, paslanma, çürüme, kuruma, normal fire yahut ta güve haşarattan kısmen veya tamamen zarar görebilecek malların özelliği,
  5. e) Sandık veya paketlerin üzerindeki marka veya numaraların yetersiz veya hatalı oluşu,
  6. f) Canlı hayvan nakli,

(5) Kayıp, hasar ve gecikmeye neden olan faktörlerden bazıları bakımından bu maddeye göre sorumlu olduğu faktörlerin kayıp, hasar ve gecikmeye yaptıkları katkı oranında sorumlu olacaktır.

MADDE 18. 

(1) Kayıp, hasar ve gecikmenin madde 17 paragraf 2’de öngörülen nedenlerden birinden doğduğunu kanıtlamak taşımacıya aittir.

(2) Taşımacı, durumun koşulları bakımından kayıp veya madde 17 paragraf 4’de öngörülen özel risklerin bir veya daha fazlasına atfedilebile bildiğini belirlediğin de, bunların bu nedenlerden ileri geldiği kabul edilir. Hak iddia eden kimse, kayıp veya zararın bu risklere kısmen veya tamamen bağlı olmadığını kanıtlamak hakkına sahiptir.

(3) Anormal bir noksanlık veya sandık yahut ta paketlerde bir kaybolma olduğunda, kayıp veya hasarın madde 17 paragraf 4 (a)’ da belirtilen durumlarından ileri geldiği varsayımına dayanan hüküm uygulanmaz.

(4) Eğer taşıma malın sıcağa, soğuğa ısı derecesindeki değişmelere ve rutubete karşı koruyacak şekilde donatılmış taşıtlarla, yapılıyorsa, taşımacı madde 17 paragraf 4 (d)’deki avantajından faydalanmayı talep edemez. Ancak, bu tür donanım seçilmesi ve kullanılması ile ilgili olarak kendisine düşen önlemleri aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu kanıtlarsa böyle bir istemde bulunabilir.

(5) Taşımacı, kendisine düşen bütün önlemleri aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu kanıtladıkça madde 17 paragraf 4 (f)’deki avantajdan yararlanmayı isteyemez.

MADDE 19.

Yük kararlaştırılan zaman limiti içinde teslim edilmemiş ise veya kararlaştırılmış zaman limiti olmadığı hallerde, taşımanın normal süresi ve özellikle parçalı yüklerde tüm yükü bir araya getirmek için gerekli zaman, gayretli bir taşımacıya gerekli zamanı geçiyorsa teslimde gecikme var demektir.

MADDE 20.

(1) Kararlaştırılan zaman limitinin sona ermesi izleyen 30 gün içinde veya kararlaştırılan zaman limiti yoksa taşımacının yükü almasından sonra 60 gün içinde yükün teslim edilmemiş olması, bunların kaybolduğuna kesin kanıt oluşturup ve bunun üzerine hak sahibi yükü kaybolmuş varsayacaktır.

(2) Kaybolan eşya karşılığında tazminatını aldıktan sonra hak sahibi yazı ile başvurarak, tazminatın ödenmesini takip eden yıl içinde mallar bulunduğu takdirde kendisine bilgi verilmesini isteyebilir. Bu başvurunun alındığı kendisine yazı ile bildirilir.

(3) Hak sahibi, kendisine bilgi verilmesini takiben 30 gün içinde, sevk mektubunda gösterilen ücretleri ödemesi ve ayrıca tazminatı geri ödemesi karşılığında malın kendisine teslim edilmesini isteyebilir. Fakat madde 23 ve uygulanabildiği takdirde madde 26’da belirtilen teslimattaki gecikmeler için tazminat isteme hakkı saklıdır.

(4) Paragraf 3’de öngörülen 30 gün içinde 2’inci paragrafta belirtilen isteğin yapılmaması veya talimatın verilmemesi halinde yahut ta tazminatın ödenmesinden sonra mal bir yıldan fazla zaman geçmeden bulunmadığı takdirde taşımacı bunların bulundukları ülke yasalarına göre kullanır.

MADDE 21. 

Mal alıcıya taşıyıcı tarafından taşıma anlaşmasına göre “teslimdeki ödeme” tutarı tahsil edilmeksizin teslim edilmiş ise, bu durumda taşıyıcı, göndericiye karşı “teslimdeki ödeme” tutarını aşmayacak miktarda ve alıcıya karşı dava açma hakkını kaybetmeksizin tazminat ödemekle yükümlüdür.

MADDE 22.

(1) Gönderici taşımacıya yük verdiğinde, kendisine tehlikenin gerçek özelliklerini bildirir ve gerekiyorsa alınacak önlemleri belirtir. Eğer bu bilgiler sevk mektubuna yazılmamış ise, bu yükü taşımanın oluşturduğu tehlikenin gerçek içeriğini taşımacının bildiği başka yollarla kanıtlamak gönderici veya alıcıya düşer.

(2) Bu madenin 1’nci paragrafında belirtilen durumlarda taşımacının tehlikeli olduğunu bilmediği tehlikeli yük, taşımacı tarafından herhangi bir yerde veya zamanda boşaltabilir veya imha edilebilir veya tazminat talep etmeksizin zararsız hale getirilebilir. Bundan başka gönderici bu çeşit yükün taşınmak üzere tesliminden veya taşınmasından doğacak bütün zarar ve ziyandan sorumludur.

MADDE 23.

(1) Bu sözleşmenin hükümleri gereğince bir taşıyıcı, yükün kısmen veya 

Tamamen kaybından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğundan, bu tazminat yükün taşınmak üzere kabul edildiği yer ve zamandaki kıymetine göre hesaplanır.

(2) Malın kıymeti, ticaret borsası fiyatına göre saptanır. Eğer böyle bir fiyat

Yoksa geçerli piyasa fiyatlarına göre bir tespit yapılır. Eğer ne ticaret borsası fiyatı ne de geçerli piyasa fiyatı mevcutsa tespit, aynı cins ve kalitedeki malların normal kıymetine göre yapılır.

(3) Bununla beraber, tazminat, eksik brüt ağırlığın kilogramı başına 8.33 hesap birimini aşmayacaktır.

(4) Yükün taşınması dolayısıyla ödenen taşıma ücreti, gümrük resimleri ve diğer ödemeler de, malın tamamen kaybedilmesi halinde tamamen ödenir. Kısmen kaybolma halinde ise karşılaşılan zarar oranında ödeme yapılır. Bunlar dışında başka tazminat ödenmez.

(5) Gecikme halinde, hak sahibi zarar ve ziyanın bundan ileri geldiğini kanıtlarsa, taşımacı bu zarar ve ziyan için taşıma ücretini geçmemek üzere tazminat öder.

(6) Madde 24 ve 26 gereğince malın değeri veya teslimde özel faiz beyan edilmiş ise daha yüksek tazminat istenebilir.

(7) Bu sözleşmede belirtilen hesap birimi, Uluslar arası Para Fonunca tarif edildiği gibi “Özel Çekme Hakkı” (SOR) dır. Bu anlaşmanın 3 sayılı fıkrada belirtilen meblağı olayla ilgilenen mahkemenin bulunduğu Devletin Ulusal parasına, karar tarihinde veya taraflar arasında mutabık kalınan tarihte cari kur değeri üzerinden tahvil edilecektir. Özel Çekme Hakkı için uygulanacak, Uluslararası Para Fonuna üye olan bir Devletin ulusal parasının değeri, Uluslararası Para Fonu tarafından kendi muamele ve işlemleri için anılan tarihte geçerli, değerlendirme yöntemine uygun olarak hesaplanacaktır. 

(8) Bununla beraber, Uluslararası Para Fonuna üye olmayan ve kanunları, bu maddenin 7 sayılı fıkrasında belirtilen hükümlerin uygulanmasına, müsait olmayan bir Devlet, CMR’nin Protokolünü onayladığı veya ona katıldığı tarihte veya bunu müteakip herhangi bir zamanda, ülkesinde uygulanacak, bu maddenin 3 sayılı fıkrasında belirtilen yükümlülüğe ait sınırın, 25 parasal birim olacağını beyan edebilir. Bu fıkrada sözü edilen parasal birim, 900 ayar altının 10/31 gramına tekabül eder. Bu fıkrada belirtilen meblağın ulusal paraya tahvili, ilgili Devletin Kanunlarına uygun şekilde yerine getirilecektir. 

(9) Bu maddenin 7.paragrafının son cümlesinde belirtilen hesaplama ile bu maddenin 8 sayılı fıkrasında sözü edilen tahvil, bu fıkralarda hesap birimi olarak ifade edildiği şekliyle bu maddenin 3 sayılı fıkrasının meblağı için, Devletin ulusal parası üzerinden, mümkün olduğu kadar gerçek değeri ifade edecek şekilde yerine getirilecektir. CMR’ ye eklenen Protokolün 3 sayılı maddesinde sözü edilen bir belgenin tevdi edilmesinde ve de bu maddenin 7 veya 8 paragraflarında herhangi, bir değişikliğin yapılması, halinde, Devletler Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine duruma göre bu maddenin 7.fıkrası uyarınca yapılan hesaplama şeklini veya bu maddenin 8.paragrafına uygun olarak yapılan tahvil sonucunu bildirecektir. 

MADDE 24.

Gönderici anlaşmaya varılacak belirli bir ücret karşılığında sevk mektubunda madde 23, paragraf 3’de belirtilen sınırı geçen bir değer beyan edebilir. Bu takdirde, beyan edilen değer bu sınırın yerine geçer.

 MADDE 25.

(1) Hasar durumunda taşımacı, yükün madde 23 paragraf, 1,2 ve 4 gereğince belirlenen değerine göre hesaplanmış kıymetten düşme karşılığı olan bedeli öder.

(2) Ancak tazminat şu miktarları aşamaz:

  1. a) Eğer gönderilen malın tamamı hasara uğramış ise, tamamı kaybolduğunda ödenmesi gereken miktar,
  2. b) Eğer gönderilen yükün bir kısmı hasara uğramış ise, eksilen kısmı için ödenmesi gereken miktar.

MADDE 26.

(1) Kaybolma, hasar veya kararlaştırılan zaman limitinin aşılması halinde gönderici, belirlenecek bu ücret ödemesi karşılığında, teslim süresi için ödenecek özel faizin miktarını tayin eder ve bunu sevk mektubuna yazar.

(2) Teslim süresi için özel bir faiz ödeneceği beyan edilmiş ise, 23, 24 ve 25’inci maddelerde öngörülen tazminattan ayrı olarak, kanıtlanan fazla zarar ve hasar için beyan edilen miktara kadar tazminat istenebilir.

MADDE 27.

(1) Hak sahibi ödenecek tazminat için faiz isteyebilir. Yılda %5 üzerinden hesap edilecek bu faiz ödeme isteğinin yazılı olarak, taşımacıya gönderildiği tarihten başlar. Böyle bir istekte bulunulmamış ise, tahakkuk dava açıldığı tarihten itibaren yapılır.

(2) Tazminatın hesaplanmasında asıl olan unsurlar ödemenin istendiği ülke parası ile ifade edilmediği zaman, söz konusu tazminatın o ülke parasına çevrilmesi, ödemenin yapılacağı gün ve yerde uygulanan kura göre saptanır.

MADDE 28.

(1) İlgili yasaya göre, bu sözleşmeye göre yapılan taşımadan oluşan zarar, hasar veya gecikme, mukavele dışı bir isteme yol açtığı hallerde taşımacı, sorumluluğunu kaldıran veya ödeyeceği tazminatı tespit eden yahu ta sınırlayan bu Sözleşme hükümlerinden yararlanabilir.

(2) Madde 23’de belirtilen koşullara, göre taşımacının sorumlu olduğu kişilerden birinin zarar, hasar veya gecikmeden dolayı, mukavele dışı sorumluluğu söz konusu olduğu hallerde, bu kişi taşımacının sorumluluğunu kaldıran veya ödeyeceği tazminatı tespit yahut ta sınırlayan Sözleşme hükümlerinden yararlanabilir.

 

MADDE 29.

(1) Hasar, taşımacının kendi kötü hareketinden veya davaya bakan mahkemenin kararı ile isteyerek kötü harekete eşdeğer sayılan kusurundan ileri gelmiş ise taşımacı, sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan yahut ta kanıt yükünü karşı tarafa yükleyen bu maddenin hükümlerinden yararlanamaz.

(2) Bilerek kötü hareket veya kusur taşımacının vekil veya çalışanları tarafından görevleri sırasında işlenmiş ise, aynı hüküm uygulanır. Bundan başka, böyle bir durumda adı geçen vekiller, çalışanlar ve diğer kişiler kişisel sorumlulukları yönünden 1nci paragrafta belirtilen bu bölüm hükümlerinden yararlanamazlar.

V.BÖLÜM

İSTEM VE DAVALAR 

MADDE 30.

(1) Alıcı, taşımacı ile beraber durumlarını kontrol etmeden veya ziyan ve hasarın açıkça görüldüğü hallerde teslim anında veya açıkça görülmediği hallerde haller de teslimden yedi gün içinde (Pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine bildirmeden malı tesellüm ederse, bu husus onun yükü sevk mektubunda belirtildiği şekilde aldığına kanıt oluşturur. Açıkça gözükmeyen ziyan veya hasarlarda bildirme yazılı olarak yapılacaktır.

(2) Mal alıcı ve taşımacı tarafından kontrol edildikten sonra, bu kontrolün sonucuna uymayan kanıtlar ancak açıkça görülmeyen ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Ancak bunun için alıcının kontrolden sonra yedi gün içinde (Pazar ve resmi tatil dışında) durumu yazılı olarak taşımacıya yazılı olarak bildirmesi gerekir.

(3) Yük alıcının kullanımına verildiği tarihten sonraki 21 gün içinde durum yazılı olarak taşımacıya bildirilmemiş ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez.

(4) Bu maddedeki zaman limitlerini hesap ederken duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi, veya yükün alıcıya verildiği tarih sayılmayacaktır.

(5) Gerekli tetkik ve kontrolleri yapmak için taşımacı ve alıcı birbirlerine makul her kolaylığı göstereceklerdir.

MADDE 31.

(1) Bu sözleşmeye göre yapılan taşımalardan ortaya çıkan davalarda davacı taraflar arasında anlaşma ile belirlenmiş, Akit taraf mahkemelerinde dava açılabilir. Ayrıca şu ülke mahkemelerinde de dava açılabilir.

  1. a) Davalının mutadan ikamet ettiği veya taşıma mukavelesinin akdedildiği esas iş yerinin veya şubesinin veyahut ta acentesinin bulunduğu yerlerde,
  2. b) Taşımacının yükü aldığı veya teslim yeri olarak gösterilen yerlerde,

(2) Bu maddenin 1nci paragrafı ile ilgili olarak bir dava yine aynı paragrafa göre yetkili olan bir mahkemede görülmekte ise veya böyle bir mahkeme tarafından bir taleple ilgili olarak karar verilmiş ise, aynı nedenlerle aynı taraflar arasında yeni bir dava açılamaz. Ancak ilk davanın açıldığı ülkede yerine getirilemiyor ise, bu hüküm uygulanamaz. 

(3) Bir akit ülkedeki bir mahkemenin 1nci paragrafta sözü geçen bir dava ile ilgili olarak verdiği karar, o ülkede yerine getirilebiliyor ise ilgili ülkedeki formaliteler tamamlanır tamamlanmaz, diğer akit ülkelerin her birinde de yerine getirilebilir olacaktır. Bu formaliteler davanın yeniden görülmesine olanak sağlamaz. 

(4) Bu maddenin 3 üncü paragrafındaki hükümler mütenakıs kararlara gıyaben verilen kararlara ve mahkeme emriyle yapılan ödemelere uygulanır. Fakat ara kararlarına veya istemi tamamen veya kısmen reddedilen davacıya ödemelere ilaveten yüklenen tazminatlara uygulanmaz.

(5) Bu sözleşme gereğince taşımalardan doğan davalarda, akit ülkelerde oturan veya işyerleri bu ülkelerde olan akit ülke vatandaşlarından giderlere karşılık teminat istenemez.

MADDE 32.

(1) Bu sözleşme gereğince yapılan taşımalardan doğacak davaların bir yıl içinde açılması gerekir. Ancak, bilerek kötü hareket veya mahkeme tarafından bilerek kötü hareket olarak kabul edilen kusurlarda, bu süre üç yıldır ve şu tarihlerde başlar:

  1. a) Teslimde kısmi kayıp, hasar veya gecikmelerde, teslim tarihinden itibaren,
  2. b) Tam kayıplarda, kararlaştırılan zaman limiti bitiminden 30 gün sonra kararlaştırılmış zaman limiti yoksa yükün taşıyıcı tarafından teslim alınmasından sonraki 60’ıncı günde,
  3. c) Bütün diğer durumlarda, taşıma mukavelesinin akdedildiği tarihten sonraki üç aylık dönemin sonunda,

Limit döneminin işlemeye başladığı gün bu döneme dâhil edilmeyecektir.

(2) Yazılı bir istem, taşımacı bunu yazılı bildiri ile geri çevirip, ona ilişik belgeleri de iade edinceye kadar zaman limitini erteler. Talebin bir kısmı kabul edildiği takdirde zaman süresi anlaşmazlık konusu olan istek için tekrar devam etmeye başlar. İstemin alındığını, cevap verildiğini ve belgelerin gönderildiğini kanıtlamak, bu durumlara güvenen tarafa aittir. Aynı gayeyle yapılan başka istemler için zaman süresi ertelenemez.

(3) Yukarıdaki 2’nci paragraf hükümlerine bağlı olarak, zaman limitinin uzatılması, davaya bakan mahkemenin kararlarına göre düzenlenir. Bu karar aynı zamanda yeniden dava açma haklarını da düzenler.

(4) Zaman aşımı ile düşen dava açma hakkı, karşıt istek veya vereceğini alacağına sayışma yoluyla kullanılmaz.

MADDE 33.

Taşıma mukavelesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir madde içerebilir. Ancak bu karar hâkimler heyetinin bu sözleşmeyi uygulamasını içermelidir.

VI. BÖLÜM

TAŞIMACILAR TARAFINDAN ORTAKLAŞA YAPILAN TAŞIMALARLA İLGİLİ HÜKÜMLER.

MADDE 34.

Tek bir mukaveleyle düzenlenen taşıma, karayolu taşımacıları tarafından ortaklaşa yapıldığında, tüm taşımanın yapılmasından her biri sorumludur. İkinci taşımacı ile onu takip eden taşımacılar, malları ve sevk mektubunu kabul etmiş olmaları dolayısıyla ve sevk mektubundaki koşullar altında anlaşmaya katılış olurlar.

MADDE 35.

(1) Yükü bir önceki taşımacıdan kabul eden taşımacı, kendisine imzalı ve tarihli bir makbuz verir. İsmini ve adresini sevk mektubunun ikinci nüshasına yazar. Gerekirse sevk mektubu ve makbuzu madde 8 paragraf 2’de anılan çekinceyi de yazar.

(2) Ortaklaşa taşımacılar arasındaki ilişkilere madde 9 hükümleri uygulanır.

MADDE 36.

Aynı taşıma mukavelesine dayalı istekle ilgili olarak açılan bir davada ileri sürülen karşıt bir istek veya vereceğini alacağına sayışma halleri dışında kayıp, hasar veya gecikme sorumluluğu ile ilgili davalar ancak birinci taşımacının, sonuncu taşımacının veya kayıp, hasar veya gecikmenin oluştuğu sırada taşıma işini yapmakta olan taşımacının aleyhine açılabilir. Bu taşımacılardan birkaçı aleyhine aynı zamanda dava açılması mümkündür.

MADDE 37.

Bu sözleşme hükümleri gereğince tazminat ödemiş taşımacı, bu tazminat üzerinden ödediği faiz ve yaptığı sarflarla birlikte tazminatı, taşımaya katılmış olanlardan şu koşullara göre geri almak hakkına sahiptir.

  1. a) Ziyan ve hasardan sorumlu olan taşımacı ister kendisi ister başka bir taşımacı tarafından ödensin, tazminatı tek başına yüklenmek zorundadır.
  2. b) Ziyan veya hasar iki veya daha çok taşımacının fiilinden ileri geldiği zaman bunlardan her biri sorumluluktaki hissesi oranında bir meblağı ödeyecek, mesuliyeti paylaştırmak mümkün olmadığı takdirde, taşıma ücreti oranında sorumlu olacaktır.
  3. c) Ziyan ve hasar için sorumluluğun hangi taşımacıya yükleneceği belirlenemez ise, tazminat tutarı b) fıkrasında öngörüldüğü üzere bütün taşımacılar arasında paylaştırılacaktır.MADDE 38.

Taşımacılardan biri borçlarını ödemeyecek durumda ise, ödenmesi gereken tazminat payı taşıma karşılığında alacakları ücretler oranında diğer taşımacılar arasında bölüştürülecektir.

 

MADDE 39. 

(1) Dava ile ilgili tebligat yapıldıktan ve kendisine savunma hakkı verildikten sonra, tazminatın miktarı mahkeme kararı ile saptanmış ise 37 ve 38’nci maddeler gereğince bir istem karşısında kalan taşımacı, bu istemi yapan taşımacının yaptığı ödemenin yerinde olup olmadığını tartışma konusu yapamaz.

(2) Parasını geri alma hakkını mahkeme yoluyla elde etmek isteyen taşımacı, ilgili taşımacıların birinin ikamet ettiği esas işyerinin veya şubesinin veyahut ta acentesinin bulunduğu ülkenin yetkili mahkemesine başvurabilir. İlgili bütün taşımacılar aynı davada davalı olarak gösterilebilir.

(3) 37 ve 38. maddelerde öngörülen davalarla ilgili olarak verilecek kararlarda madde 31 paragraf 3 ve 4 hükümleri uygulanır.

(4) Taşımacılar arasındaki davalarda madde 32 hükümleri uygulanır. Bununla beraber, zaman aşımı ya bu anlaşma gereğince ödenmesi gereken tazminatın miktarını tayin eden son mahkeme kararı tarihinden yahut ta böyle bir karar yoksa ödeme tarihinden itibaren başlar.

MADDE 40.

 Taşımacılar 37 ve 38.maddelerde yazılanlar dışında kendi aralarında bağlayıcı hükümler üzerinde anlaşmada serbesttirler.

 

CMR HASARLARINDA İSTENEN EVRAKLARIN LİSTESİ 

  • CMR/ Konşimento
  • Tır Karnesi veya T1 Belgesi (Birçok nakliyeci Tır karnesi kullanmıyor)
  • Gümrük Beyannamesi
  • Mal Faturası
  • Çeki Listesi  ( Yükleme listesi)
  • Hasar Talebi (Antetli ve kaşeli kâğıda hasarlı emtialarına fatura da yer alan birim fiyatı ile belirtilmesi ve hasar durumunun belirtilmesi (talep edilen tutarın neye istinaden talep edildiğini belirten yazı))
  • Mal sigortacısının Eksper raporu
  • Hasarlı emtianın fotoğrafları (tahliye öncesi römork içerisinde ve yükleme/boşaltma anında çekilen hasarı gösteren fotoğraflar)
  • Malın depoya hasarlı teslim edildiğine dair tutanak (antrepo/gümrük)
  • Sürücü Beyanı ( Hasarın oluş şeklini anlatan Yükleme, istifleme ve boşaltmanın kimin tarafından yapıldığı mutlaka belirtilen açıklayıcı Hasar Beyanı)
  • Ruhsat ve Ehliyet
  • Navlun Faturası
  • Alıcı/ Gönderici firmanın nakliyat emtia sigortası var ise sigorta bilgileri
  • Kaza Zaptı (trafik kazası varsa)

Kaya & Partner Hukuk olarak önerimiz,  CMR Hasarında istenen yukarıdaki önemli belgeler dışında ayrıca mallar alıcı firmaya gelmişse, mutlaka teslim konşimentosuna ( CMR Belgesine) hasar şerhi düşülmeli ve/veya sürücünün imzasının olduğu tutanak alınmalı ve arada forward firmaları varsa bu firmaların bilgileri alınmalıdır.

HIRSIZLIK HASARI İSE;

Yukarıdaki belgelere ek olarak polis tutanağı

 

YANGIN HASARLARINDA

Yukarıdaki belgelere ek olarak itfaiye raporu ve polis tutanağı

 

Av. A. Vahit KAYA,  LLM-  MBA

Kaya Partner Hukuki Danışmanlık

Lawyers  – Rechtsberatung

Kadıköy – İstanbul

www.kayapartner.com                                                                  info@kayapartner.com

Daha Fazla Bilgi Almak İçin Bizi Arayabilirsiniz: